تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : همترين علت ترس از مرگ چند چيز است‏كه دو علت آن عبارتنداز: 1- تعلق داشتن به دنيا كسى كه خود را وابسته به دنيا مى‏بيند و خود را دل سپرده و دلباخته دنيا مى‏داند هرگز حاضر نيست ازاسباب تعلق تعلقات خود دل بردارد و چون مرگ را روز جدايى از تعلقات مى‏داند به شدت از آن مى‏ترسد كه اين ترس به اعتبار سببش يعنى دلبستگى‏به تعلقات بسيار مذموم مى‏باشد. 2- عقاب و عذاب بعد از مرگ گاهى انسان‏دل را به دنيا نبسته است ولى از مرگ هم مى‏ترسد چون بر اثر گناه خود را از عذاب الهى و خشم او ايمن نمى‏دارد اين ترس بسيار ممدوح است زيراهميشه انسان را به ياد مرگ مى‏اندازد و ياد مرگ هم آثار بسيار مفيدى براى روح دارد. حضرت على(ع) مى‏فرمايند: من صور الموت بين عينيه هان امرالدنيا عليه‏؛ هركس مرگ را بين دو چشمش تصور كند امر دنيا بر او سبك مى‏گردد و دنيا را به هيچ مى‏انگارد» (الغرر والدرر باب الموت به بقل ازسرالاسرأ على سعادت ج 2 ص 160 روايت 11) فقط يك شرط مهم دارد و آن اين است كه ترس نبايد آن قدر بر وجود انسان غلبه كند كه او را از رحمت‏خداوند تعالى مأيوس سازد؛ زيرا گناه هر چند بزرگ باشد رحمت خدا بزرگترو وسيع‏تر است اين ترس بايد در حدى باشد كه به تقواى انسان بيفزايد واو را از گناهان بپرهيزاند. آباد ساختن آخرت با عمال صالح و استغفار در پيشگاه‏خداوند براى راه از بين بردن ترس از مرگ است.

پاسخ : از جمله شرائط ولى فقيه عدالت است ولى از آنجا كه انسان معصوم نيست و در معرض اشتباه و خطا هست و ممكن است گناه صغيره از عادل سر بزند ولى بلافاصله پس از توجه بايد توبه كند و اصرار بر گناه صغيره، كبيره است و عادل كسى است كه گناه كبيره مرتكب نمى‏شود و اصرار بر صغيره هم ندارد. هر انسانى غير از پيامبران و امامان(ع) - كه از مقام عصمت برخوردارند - ممكن است مرتكب گناه كبيره شوند. اما آيا ولى فقيه هم مى‏تواند گناه كند؟ يكى از شرايط ولى فقيه عدالت است. كسى كه عادل است مرتكب گناه كبيره نمى‏شود و نسبت به انجام گناه صغيره نيز اصرار ندارد. در عين حال هر انسان عادلى ولو ولى‏فقيه احتمال اينكه مرتكب گناه خصوصاً گناه صغيره باشد هست. اما اولاً عمدى نيست ثانياً تا متوجه شود نسبت به تدارك آن اقدام مى‏كند و استغفار مى‏نمايد. اما آيا امام خمينى(ره) گناه كرده است يا خير؟ پاسخ همان است كه گفته شد. احتمال ارتكاب گناه براى هر انسانى غير از معصوم هست. اما به طور قطع امام و كسانيكه به آن مقام از علم و عرفان نائل مى‏شوند حتماً علاوه بر گذران مراحل علمى از مراتب عملى نيز برخوردار بوده‏اند. اين ممكن نيست مگر با مبارزه با نفس بندگى و انجام واجبات و مستحبات و ترك محرمات و گناهان و حتى مكروهات. پس هر چند احتمال دارد كه امام(ره) و امثال ايشان هم مرتكب گناه شده باشند؛ اما اولاً گناه كبيره نيست ثانياً در گناه صغيره هم عمدى و با توجه و اصرار نيست. در عين حال نه تنها امام بلكه هر كسى در آن مقام و موقعيت با اينكه احتمال انجام گناه دارد ولى مرتكب گناه نمى‏شود.

پاسخ : نسبت حلال دانستن موسيقى به طور مطلق به حضرت امام خمينى(قدس‏سره) كذب و افتراء است. امام(قدس‏سره) معتقد به حرمت موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت بودند و نظر ما هم همين است ولى اختلاف در ديدگاهها از تشخيص موضوع نشاءت مى‏گيرد زيرا تشخيص موضوع موكول به نظر خود مكلف است. گاهى نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پيدا مى‏كند كه در اين صورت موسيقى كه به تشخيص مكلف لهو و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش دادن به آن حرام مى‏باشد و اما صداهاى مشكوك محكوم به حليت هستند و پخش از راديو و تلويزيون به تنهايى دليل شرعى بر مباح و حلال بودن آنها محسوب نمى‏شود. (اجوبه‏الاستفتاءات ج‏2 ص 23-22 تهران: انتشارات بين‏المللى‏الهدى چ‏اول‏1380)

پاسخ : اين كه امثال شهيد چمران را الگوى خود قرار داده‏ايد، بسيار خوب است ولى بايد بدانيد آن شهيد والا مقام و هر انسان ره‏يافته ديگرى، در پرتو اراده قوى، پشتكار زياد و صبر و مقاومت در برابر مشكلات و به طور تدريجى به كمالات علمى و معنوى رسيده‏اند نه اين كه يك شبه و به طور دفعى به اوج قله كمال رسيده باشند، بنابراين جهت رسيدن به چنين كمالاتى لازم است شناخت كافى از چگونگى پيمودن اين راه پر پيچ و خم را به دست آورد و با استمداد از خداوند متعال و توكل بر ذات بى‏نهايت او و الگوگيرى از چنين شخصيت‏هاى موفقى راه را آغاز نمود. انشاءاللَّه خداوند نيز كمك و يارى مى‏كند. قرآن مجيد مى‏فرمايد: وَ اَلَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا؛ كسى كه در راه خداوند گام بردارد، راه‏هاى هدايت و روشنگرى را بروى او باز مى‏گشاييم‏، (عنكبوت، آيه 69). لازم به ذكر است كه هر چند الگوگيرى از چنين افرادى خوب و مفيد است ولى نبايد انتظار داشته باشيد كه دقيقاً مثل آنها شويد، زيرا انسان‏ها با همديگر متفاوت‏اند و از نقاط ضعف و قوت متفاوتى برخوردارند. شرايط و امكانات يكسانى ندارند. هر انسانى از ذوق و سليقه خاصى برخوردار است. پس صرف اين كه با فردى هم رشته هستيد نمى‏توانيد نتيجه‏گيرى كنيد كه در تمام اوصاف و درجات علمى و معنوى بايد يا مى‏توان مثل او بود. بلكه بايد به توانمندى‏هاى خودتان توجه كنيد و تا آنجا كه امكانات و شرايط گوناگون محيطى و خانوادگى و تحصيلى و... اجازه مى‏دهد با اراده‏اى جدى و پشتكار زياد و توكل بر خداوند متعال در پى رسيدن به اهداف و آرمان‏هاى دست‏يافتنى براى خود باشيد.

پاسخ : زنازاده نيز مانند ديگران داراى اراده و قدرت انتخاب و نيز داراى عقل و هوش و فطرت الهى است؛ ولى در عين حال، گناه گرايى در او بيشتر مى‏باشد. اكنون اگر او برخلاف سائقه شديد غريزى، به حكم عقل، شرع و فطرت تن نهاد، پاداشى افزون‏تر از ديگران دارد؛ زيرا مبارزه جدى‏ترى با نفس كرده است. در نتيجه مى‏توان گفت كه اولاً او نيز مسلوب الاراده در برابر گناه نيست و ثانياً اگر كار نيك و ترك گناه كند، نزد خدا مأجور است و از آتش دور خواهد بود. ليكن به طور متوسط درصد نيك سيرتان آنها كمتر است و نزديكى آنها به آتش دوزخ بيشتر. از اين رو پيامبر(ص) هشدار داده‏اند تا ديگران به وقت رفتار جنسى، خود را تحت كنترل و انضباط شرعى درآورند.

پاسخ : خاطر نشان مى‏سازد كه محيط خانواده، محيط پرورش است و پرورش فضايى سالم و پاك را مى‏طلبد، البته توجه داريد كه پرورش تنها به پرورش تواناييهاى ذهنى و جسمى محدود نمى‏شود بلكه پرورش اجتماعى، اخلاقى و آداب و معنويت نيز در محيط خانواده فراهم مى‏گردد. روشن است كه تكيه و عمل به معيارهاى الزامى دينى و تكاليف شرعى كه محدود به اعمال خاصى هستند، تنها پرورش دينى و مذهبى را فراهم مى‏سازد. اخلاق دينى و آداب خانوادگى و اجتماعى غير از تكاليف دينى است و معيار در اخلاق و ادب صرف حلال و حرام شرعى نيست. ازاين‏رو شايد از نظر شرعى با رعايت پوشش معين شده مرتكب عمل حرام نشويم، ولى نمى‏توان گفت كه از اين راه مى‏توان به كمال نهايى رسيد و از نظر اخلاقى نيز هرگز مرتكب عمل ناپسندى نشده‏ايم. چه بسيار كارهايى كه از نظر فقهى شايد حرام نباشند ولى از نظر اخلاق دينى و آداب خانوادگى و اجتماعى صددرصد مردود و ناپسند تلقى مى‏گردند. بنابراين در خصوص پوشش صحيح تنها بكارگيرى و رعايت معيارهاى تكليفى و فقهى (حلال و حرام) اوليه كافى نيست، لذا اگر عملى و يا پوششى موجب گمراهى و ترتب مفسده‏اى باشد از نظر شرعى و تكليفى نيز حرام مى‏باشد. خواهر عزيزم خود مى‏دانيد كه اگر كسى به شخصى به قصد شهوت نگاه كند، هر چند آن فرد پوشش داشته باشد و محرم نيز باشد، اين نگاه حرام است (به استثناء زن و شوهر). حال اگر شما با اين شكل از پوشش زمينه نگاه شهوت‏آلود را براى كسى، حتى اهل خانواده خود، فراهم سازيد. بعيد نيست كه مرتكب حرام شده باشيد. خواهر محترمه! آيا از نظر شرعى جايز است زنان با لباس چسبان در حالى كه تمام بدن آنها پوشيده است در جامعه ظاهر شوند؟ به يقين مى‏گوييد خير، در حالى كه آنها پوشش دارند و هيچ جاى بدن آنها پيدا نيست. چون پوشش بايد هدف خود را تأمين كند يعنى هدف و منظور از پوشش ايجاد فضاى پاك و سالم معنوى مى‏باشد و زمينه آلودگى را فراهم نكند. حال اگر پوشش به‏گونه‏اى باشد كه زمينه‏ساز گناه است آيا مى‏توان گفت چون پوشيده است پس حرام نيست و گناه نكرده است؟ بى‏ترديد خود تصديق مى‏فرماييد كه تنها پوشش كفايت نمى‏كند. افزون بر اين از نظر احساس علمى و كمال‏طلبى، توجه شما را به اين نكته جلب مى‏كنم كه: رسيدن به كمال و تحصيل فضايل اخلاقى با اكتفا كردن به حلال و حرام هرگز بدست نمى‏آيد، مهم‏تر آنكه چه بسا اين گونه اعمال و پوشش‏ها، چون خود زمينه‏ساز آلودگى را فراهم مى‏نمايد، حرام و گناه است و در برخى موارد پيامدهاى غيرقابل جبرانى را به همراه داشته باشد. لذا توصيه مى‏شود خود را به مرز حلال و حرام محدود نكنيد بلكه براى مصونيّت خود و ديگران از لغزش‏گاه‏ها و وسوسه‏هاى شيطانى از امورى كه احتمال لغزش دارد، بپرهيزيد. خواهر عزيزم! خوب است به اين نكته نيز توجه داشته باشيد كه شايد بيان مادر شما و يا شيوه برخورد وى مورد پسند شما نباشد ولى تجارب او را نبايد ناديده گرفت و خود را از آن محروم ساخت. شايد شكل و نحوه گفتار او مورد پسند شما نباشد، اما حقيقت و محتواى آن سخنان توصيه‏هايى است كه از تجارب وى بر مى‏جوشد و در صدد است تا وجود پربها و ثمين دختر خود را مصون بدارد. مردها گرگ نيستند، بلكه خانم‏ها «خانم» هستند. هر دستى نبايد جرأت لمس جواهر را به خود دهد، بلكه بايد با حساسيت و ظرافت شيوه‏اى خاص كه برازنده آن گوهر ارزنده است با او برخورد كرد و او خود بايد اين ارزش را پاس دارد. در پايان اين بخش شما را به رعايت اعتدال در پوشش كه آسيبى به تكاليف شرعى و حدود اخلاقى وارد نسازد، توصيه مى‏كنم تا فضاى خانواده براى همه اعضاى آن محيط پرورش سالم باشد و حتى به صورت ناخودآگاه آنها را از پرورش صحيح محروم سازد. البته جهت حسن بهره‏مندى و استفاده از ارزش‏هاى اخلاقى كه هدف بعثت نبى مكرم اسلام است شما را به مطالعه كتب «قلب سليم» و «ايمان» نوشته شهيد دستغيب دعوت مى‏كنم.

پاسخ : با توجه به آيات وارده درباره كارهاى خوب و اعمال حسنه مانند نساء 40، انعام 160 و نمل 89 كه مى‏فرمايد كارهاى خوب چند برابر مى‏گردد. و روايات وارده درباره صلوات بر پيامبر(ص) و آل پيامبر(ع) مانند: الصلاة علىّ نور على الصراط ؛ صلوات بر من نور بر روى صراط است‏. و اثقل ما يوضع فى الميزان يوم القيامة الصلاة على محمد و على اهل بيته‏ ؛ سنگين‏ترين چيزى كه در ميزان روز قيامت قرار مى‏دهند صلوات بر محمد و بر اهل بيت او است‏، (ترجمه ميزان‏الحكمة، ج 7، 3164). مى‏توان دريافت كه صلوات بر پيامبر گرامى اسلام و اهل بيت طاهرين او پس از برطرف نمودن آثار گناهان، باقى مى‏ماند.

پاسخ : برخى از دانسته‏ها نه براى دين انسان فايده‏اى دارد و نه براى دنياى او. بنابراين شخص خردمند در علم‏آموزى بايد اولويت‏هايى را مشخص كند تا بتواند از عمر خود بهره كامل را ببرد و فرصت‏ها را بدون استفاده از دست ندهد. درياى علم بى‏نهايت است و همه آنها نيز براى انسان مفيد نيست. پس بايستى با تيزبينى، علم مفيد را از غير آن باز شناخت و به دنبال مفيد آن حركت كرد. از سوى ديگر گاه بنا به دلايلى آدمى از علم خود نمى‏تواند بهره ببرد يا بدين صورت كه ممكن است كسى كوه علم باشد ولى نه خود بهره‏اى از آن مى‏برد و نه به ديگران بهره‏اى مى‏رساند. اين نيز از مصاديق «علم لاينفع» است.

پاسخ : هتك اين اماكن مقدسه حرمت شرعى دارد و با توجه به مراتب و انواع مختلف هتك قهرا مجازات‏ها هم تفاوت پيداخواهد كرد. تعيين نوع مجازات به عهده حاكم شرع است.

پاسخ : اميدوارى به خدا، اگر در حدّ غرور نباشد صفت بسيار نيكويى است و بايد توجه داشت كه دوستى و محبت خدا علامت و نشانه‏هايى دارد از جمله اينكه: 1- در قلب خود خدا، افراد باتقوا و كارهاى خوب را دوست داشته و از كارهاى زشت گريزان باشيد. 2- در همه كارها، رضايت خدا را در نظر داشته باشيد. 3- در انجام دستورات و فرمان‏هاى الهى، سعى و كوشش كنيد و اگر در بعضى موارد مرتكب گناه و خطايى شديد، فوراً استغفار و توبه نماييد. آمادگى براى مرگ، صفت بسيار پسنديده‏اى است، ولى بايد توجه داشت كه انسان مؤمن، هيچ گاه در زندگى دچار يأس و سرخوردگى نمى‏شود؛ زيرا در جهان‏بينى توحيدى، انسان براى رسيدن به كمال و سعادت ابدى آفريده شده است، و اين جز در تقرب به خدا امكان پذير نيست. راه رسيدن به اين هدف مهم از طريق امتحان و آزمايش‏هاى الهى است، لذا خداوند در قرآن يكى از اهداف آفرينش انسان را، آزمايش و ابتلا ذكر مى‏كند. پس هر چه در اين جهان مى‏گذرد - از خوشى و ناخوشى‏ها، نعمت و آسايس و بلا و سختى‏ها - همه آزمايش‏هاى الهى است و اگر انسان با ديده مثبت به اين گونه امور بنگرد، او را آبديده و ايمان را راسخ مى‏كند.