تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : نقش استاد در سير و سلوك بسيار تعيين كننده است و عرفا به آن تأكيد فراوان كرده‏اند. بدون داشتن استاد، قدم نهادن در مسير سلوك مى‏تواند آفت‏هايى براى انسان داشته باشد كه گاهى جبران‏ناپذير است. مانند وارد آوردن فشار بيش از حد بر خود و خروج از تعادل روحى و روانى بر اثر رياضت‏هاى شديد و غلبه اوهام بر ذهن انسان يا گرفتار شدن در دام كبر و عجب و يا عدم تشخيص القاءات شيطانى از الهامات غيبى و آفات و مفاسد ديگر كه هر يك از آنها براى سقوط معنوى انسان كافى است. البته در سير و سلوك كار اصلى را خود سالك انجام مى‏دهد اما استاد نقش يك راهنماى با تجربه را دارد كه از اين راه آگاهى دارد و از خطرات و خصوصيات آن مطلع است و وسيله حركت را به خوبى مى‏شناسد و آن را در اختيار سالك قرار مى‏دهد. گاهى انسان سالك نيازمند ذكر خاصى است تا حالت ومقام معنوى خاصى در او ايجاد شود كه استاد آن را تشخيص مى‏دهد. همچنين مراقبت‏هايى كه سالك بايد انجام دهد كه داراى مراتب مختلف است تشخيص آن با استاد است. اگر مراقبه سالك بيش از توان روحى و معنوى او باشد نمى‏تواند داوم بياورد و از ادامه راه منصرف خواهد شد. فوائد وجود استاد فراوان است و به همين اندازه اكتفا مى‏شود.

پاسخ : مسلماً هر جوانى براساس قانون لازم است خدمت سربازى را انجام دهد مگر كسانى كه به علتى مانند كفالت، معلوليت يا خريد خدمت از سربازى معاف مى‏شوند چنانچه شما اين شرايط را نداريد چاره‏اى جز آن نيست كه خدمت مقدس سربازى را انجام دهيد بجا آوردن خدمت سربازى زير پرچم مقدس جمهورى اسلامى مايه افتخار و موجب كسب تجارب و مهارت‏هايى براى ادامه زندگى است نمى‏دانم شما به چه علت مى‏خواهيد به سربازى نرويد شايد از آن‏جا كه نياز به ازدواج داريد و احساس مى‏كنيد واجب است ازدواج كنيد تا به محرمات گرفتار نشويد گمان مى‏كنيد كه خدمت سربازى با اين كار منافات دارد در اين زمينه لازم است نكاتى را به عرض برسانم : 1- ارضاى غريزه جنسى از طريق مشروع يك نياز جدى و اساسى است كه براى هر جوانى وجود دارد و بهترين راه آن هر چه سريعتر ازدواج كردن و انتخاب همسر مناسب براى ادامه زندگى و تشكيل خانواده دادن است اما كسى كه به عللى نمى‏توانيد ازدواج كند يا بايد (از طريق مشروعى نياز خود را موقتاً برطرف كند) و يا مانند همه جوانان پاك ديگر از راههاى ممكن آتش شهوت و جوشش غريزه جنسى را در خود كم كند و با نفس خويش مبارزه كند و تا آن‏جا كه ممكن است كارى كند كه قواى شهوانى در او تحريك نشود مثلاً: 1- هرگز به نامحرم نگاه نكنيد. 2- افكار جنسى را به ذهن خود راه ندهيد. 3- فعاليتهاى زيادى انجام بدهد. 4- از غذاهاى تحريك كننده غدد جنسى مثل فلفل، خرما، پياز و... پرهيز كنيد. 5- لباس‏هاى چسبنده به بدن وتحريك كننده اندام جنسى نپوشد. 6- از اشتغال به امورى كه مستلزم برخورد و صحبت با زنان نامحرم است دورى كند. 7- محارم و اطرافيان او لباس‏هاى تحريك كننده و كارهاى تحريك كننده در برابر او انجام ندهند. 8- از شنيدن و گفتن شوخى‏هاى جنسى پرهيز كنيد. 9- با جنس مخالف رفتار متكبرانه داشته باشيد نه صميمانه. 10- به هنگام خواب سعى كنيد شكم شما بيش از حد معمول پر نباشد. 11- از نگاه كردن به فيلم‏ها و مناظر تحريك كننده جداً پرهيزكنيد. 12- هرگز فكر و تخيل جنسى را به ذهن خود راه ندهيد. 13- قبل از خواب مثانه خود را تخليه كنيد. 14- از نوشيدن افراطى آب و مايعات پرهيز نماييد (بخصوص شبها). 15- روزه مستحبى بگيريد اگر مقدور نشد روزه اخلاقى بگيريد يعنى تعداد وعده‏ها و مقدار غذاى خود را اندك اندك كاهش دهيد تا به ميزان ضرورت متوقف شود. 16- هرگز وقت خالى براى خود باقى نگذاريد تا افكار جنسى بذهنتان هجوم آورد لذا براى تمام اوقات زندگى برنامه مناسب (مطالعه، كار، ورزش، عبادت، زيارت، سياحت و...) داشته باشيد. 17- به محض ورود افكار جنسى به ذهنتان به كار ديگرى خود را مشغول سازيد. 2- ازدواج كردن با سربازى رفتن هيچ منافاتى ندارد شما مى‏توانيد همسر مناسبى را براى خود انتخاب كنيد و پس از عقد و ازدواج شرعى با ايشان به صورت نامزدى همراه با محرميت با ايشان رفت و آمد داشته باشيد و ايشان هم در خانه پدرشان بماند تا شما خدمت سربازى خود را به پايان برسانيد و در ضمن خدمت با استفاده از مرخصى به ايشان سر بزنيد و با ايشان در تماس باشيد تا هم از دوران شيرين نامزدى بهره بيشترى ببريد و هم آمادگى بيشترى براى زندگى مشترك پيدا كنيد و هم از شر وسوسه‏هاى شيطانى و آلوده شدن به گناه در امان بمانيد. 3- چنانچه خانواده شما شرايط تحت پوشش كميته امداد امام خمينى (ره) واقع شدن را دارد مى‏توانيد به كميته امداد مراجعه كنيد و در خواست تحت پوشش قرار گرفتن نموده و پس از آن از شرايط ويژه تخفيف خريد خدمت سربازى براى مددجويان تحت پوشش امداد استفاده كنيد به نظر مى‏رسد با وضعيت مادر پيرتان و وجود برادر كوچكتر عقب افتاده شرايط تحت پوشش قرار گرفتن را داشته باشيد. در هر صورت نااميد نباشيد به خدا توكل كنيد و تقواى الهى را پيشه خود سازيد و با استمداد از خداى متعال و توسل به ذيل عنايت ائمه اطهار(ع) در برابر مشكلات صبور باشيد.

پاسخ : در سرزمين بابل سحر و جادوگرى به اوج خود رسيد و باعث ناراحتى و ايذاء مردم گرديده بود، خداوند دو فرشته را به صورت انسان مأمور ساخت كه عوامل سحر و طريق ابطال آن را به مردم بياموزند تا بتوانند خود را از شر ساحران بر كنار دارند ولى اين تعليمات بالاخره قابل سوء استفاده بود چرا كه فرشتگان ناچار بودند براى ابطال سحرسازان طرز آن را نيز تشريح كنند تا مردم بتوانند از اين راه به پيشگيرى پردازند. اين موضوع سبب شد كه گروهى پس از آگاهى از طرز سحر خود در رديف ساحران قرار گرفتند و موجب مزاحمت تازه‏اى براى مردم شدند. با اين كه آن دو فرشته به مردم هشدار دادند كه اين يك نوع آزمايش الهى براى شما است و حتى گفتند: سوء استفاده از اين تعليمات يك نوع كفر است، اما آنها به كارهايى پرداختند كه موجب ضرر و زيان مردم شد، (تفسير نمونه، ج 1، ص 374).

پاسخ : از حسن اعتماد شما به اين اداره سپاسگزاريم و از اين كه توانسته‏ايد بر نفس اماره خود غلبه كنيد خرسنديم و از اين كه نفس لوامه شما بيدار است و مانع غرق شدن در گناهان مى‏شود، شكرگزار خداوند باشيد و از اين كه در پى رسيدن به نفس مطمئنه هستيد و آرزوى دسترسى به كمالات معنوى را داريد جاى خرسندى بيشترى دارد. ولى همان طور كه خود شما نيز مى‏دانيد، طى كردن اين مسير سخت و طاقت‏فرسا نياز به يك برنامه عملى و مناسب و يك اراده قوى دارد. انسان نمى‏تواند به طور دفعى و بدون تلاش و پشتكار مستمر به كمترين موفقيت در هر زمينه‏اى دست يابد. بلكه هر حركتى و كسب هر درجه و مقامى در پرتو حركت تدريجى و تحمل رنج و مشقت‏هاى زياد، تحقق مى‏يابد. چه بسا افراد زيادى دچار مشكل چشم‏چرانى هستند و متأسفانه به آن توجهى نمى‏كنند و چه بسا آن را مشكل و خلاف تلقى نمى‏كنند ولى خوشبختانه شما ضمن آگاهى و شناخت از سوء بودن آن، در صدد حل آن هستيد. در اين باره ابتدا نكاتى را يادآور مى‏شويم و در پايان راه‏كار عملى مناسبى جهت تقويت اراده به عرضتان مى‏رسانيم، زيرا حل اين مشكل در گروه تقويت اراده است.
اما نكات ضرورى عبارتند از: 1- سعى كنيد در مكان‏ها و زمان‏هايى كه احتمال وقوع چشم‏چرانى بيشتر است حاضر نشويد. 2- در صورت مواجهه و لزوم تكلم و گفت‏وگو با جنس مخالف، سعى كنيد به حداقل سخن و مواجهه اكتفا كنيد. 3- سعى كنيد با مطالعه و پيدا كردن شناخت بيشتر در اين زمينه، ضررها، خطرات و آثار سوء چشم‏چرانى را در ذهن خود مجسم كنيد. 4- به تدريج خود را به سحرخيزى و نماز شب مقيد كنيد. 5- اين نكته را سعى كنيد به ذهن خود بسپاريد و آن را در مواقعى كه با چشم‏چرانى روبرو مى‏شويد، به ياد آوريد كه: «دوست ندارم ديگرى به ناموس من، خواهر، مادر و همسرم نگاه كنند و مورد چشم‏چرانى ديگران واقع شوند، بنابراين دوست نداشته باشم به ناموس ديگرى نگاه كنم و چشم‏چرانى كنم». جهت تقويت اراده و كنترل نگاه‏هاى غيرمشروع توصيه‏هاى زير را رعايت نماييد: الف) تلقين به خود به اين گونه كه هر روز صبح اين جمله را چندين بار به زبان آوريد و به خودتان تلقين كنيد: «من به خوبى قادر هستم اين عادت بد را از خود دور كنم». ب ) هر روز صبح بعد از نماز با خداى خود شرط كنيد كه هرگز نگاه عمدى به نامحرم نكنيد و براى اين كار از خداوند استعانت جوييد. ج ) در طول روز كاملاً مراقب خود باشيد و هرگاه دچار وسوسه شديد با به خاطر آوردن شرط و عهد خود در ابتداى روز، با آن مخالفت كنيد. د ) شب قبل از استراحت و خواب، تعداد ارتكاب اين عمل را محاسبه كنيد ودر يك جدول، موارد تخلف و عدم تخلف را يادداشت نماييد. ه ) نسبت به موارد عدم تخلف خداى را شكر كنيد و در موارد تخلف خود را تنبيه و سرزنش كنيد (مثلاً خود را تنبيه مالى كنيد و صدقه بدهيد و يا روزه‏اى بگيريد و يا هر نوع تنبيه ديگرى را بر خود الزام كنيد). ضمناً مى‏توانيد در طى يك برنامه‏اى درازمدت با خود شرط كنيد تعداد اين خلاف را هر روز يك مورد كاهش دهيد تا تعداد موارد در روز به صفر برسد. مثلاً اگر هم‏اكنون روزى 20 بار مرتكب اين خلاف مى‏شويد، روز دوم به 19 بار، روز سوم به 18 بار و يا شبيه اين برنامه، به تدريج تعداد موارد خلاف را كم كنيد، ليكن در اجراى برنامه كاملاً قاطع و جدى باشيد و هرگز از آن تخطى نكنيد. هم‏چنين جديت در اجراى برنامه زير پشتيبانى نيرومندى در رسيدن به مطلوب است: 1) داشتن مطالعاتى پيوسته پيرامون معاد و آثار و عواقب وخيم و دهشت‏زاى معاصى. در اين صورت حب گناه تدريجا اندك مى‏شود، و به فرض چنين نشود، خوف عذاب الهى مانع انجام گناه مى‏گردد. 2) اشتغال نفس به عبادات مانند نماز شب، روزه، دعاها و... 3) حضور قلب در نماز و توجه به اين كه با چه كسى سخن مى‏گوييم و چه مى‏گوييم و در چه جايگاهى هستيم. يعنى، خود را بنده‏اى ذليل در پيشگاه رب‏الارباب ديدن و در قيام نماز چنان باشيم كه گويى قيام قيامت است. راهى كه صد درصد گناه نكردن در تمام زندگى را تضمين كند براى افراد عادى بشر چيز سهلى نيست؛ زيرا انسان موجودى مختار و داراى تمايلات گوناگون است. بلى با عزمى آهنين و مبارزه‏اى دائمى با نفس تدريجا مى‏توان به چنين جايگاه رفيعى دست يافت. موارد زير در اين زمينه بسيار سودمند است، ولى هيچ يك را تضمين قطعى نمى‏توان به حساب آورد. بلكه تضمين نهايى، در نفس و عزم راسخ خود انسان است: 3) ارتباط پيوسته و قلبى با خداوند، خواندن قرآن، دعاها، نماز شب و ... وليكن با توجه و حال. 4) داشتن حالت انابه، خضوع، و تضرع دائمى، توبه و استغفار. 5) دورى از عواملى كه انسان را به گناه متمايل مى‏سازد؛ مانند محيط هاى آلوده به گناه. 7) نشست و برخاست با انسان‏هاى مؤمن و خداترس واقعى.

پاسخ : اميد است خداوند، دعاى شما را قرين اجابت فرمايد. در عين حال بايد بدانيد كه انسان طالب چيزى است بدون آن كه خيرش در آن باشد، قرآن مى‏فرمايد: عَسى‏ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ عَسى‏ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ‏ ؛ چه بسا از چيزى گريزان شويد در حالى كه خير شما در آن است و اى بسا چيزى را خواهانيد در حالى كه براى شما شرّ آفرين است‏. نيز در مواردى خداوند به علت‏هاى مختلف خواسته انسان را به تأخير مى‏اندازد يا به گونه ديگرى اجابت مى‏نمايد و همه اينها براساس حكمت و رحمت اوست. بنابراين به رحمت خداوند اميدوار باشيد و از او بخواهيد كه آنچه خودش برايتان مصلحت مى‏داند مقرر فرمايد.

پاسخ : وسواس يك بيمارى عصبى و روانى است و روانشناسان و روانپزشكان امروزى آن را فكر و انديشه مداوم و مكررى مى‏دانند كه فرد مبتلا به آن على‏رغم كوشش فراوان خود قادر نيست آن را از ذهن خويش خارج سازد اين افكار مزاحم كه بدون اختيار فرد به سراغ وى مى‏روند گاهى او را به تكرار برخى كارها و اعمال بى‏فائده وا مى‏دارد. هر چند وى به بيهودگى و عدم ضرورت و غيرمنطقى بودن آن عمل واقف است ولى نمى‏تواند از انجام آنها خوددارى كند و زندگى عادى و عملكرد فرد را مختل مى‏كند و بسيار وقت‏گير است. و گاهى بخاطر تمسخر يا مخالفت علنى يا ترحّم ديگران عمل تكرارى خود را مخفى مى‏كند در اين اختلال چهار الگوى عمده علائم را مى‏توان يافت: 1- شايع‏ترين الگو، وسواس آلودگى و متعاقب آن اقدام به شست‏وشوى مكرر براى رفع آلودگى و يا كسب طهارت است. بنابراين عمل وسواس به شكل شستن يا تميز كردن است. 2- دومين الگوى شايع وسواس، وسواس ترديد و متعاقب آن اقدام جبرى براى امتحان كردن است. مثلاً احتمال باز ماندن شيرگاز، كليد برق و... به سراغ فرد مى‏آيد و به دنبال آن چندين بار براى مطمئن شدن از بسته بودن شيرگاز و يا... به خانه برمى‏گردد و به اجاق گاز مثلاً سر مى‏زند. 3- افكار وسواسى سومين الگوى وسواس است اين افكار كه به طور تكرارى و ناخواسته به سراغ فرد آمده و ذهن او را به خود مشغول مى‏كند محتواى اين افكار معمولاً عمل جنسى يا پرخاشگرى يا آسيب‏رساندن است و از نظر بيمار غيرقابل تحمل و شرم‏آور است. 4- چهارمين الگو، كندى وسواس است. اين بيماران ساعتها وقت خود را صرف خوردن غذا يا اصلاح سر و صورت، مسواك يا آماده شدن براى خواب يا مرتب كردن لباسها مى‏كنند. لازم به ذكر است گاهى تركيبى از دو يا چند الگوى فوق به سراغ فرد مى‏آيد. عوامل مختلفى ممكن است باعث بروز اين بيمارى شود: 1- گاهى ترشح ناموزون بعضى مواد شيميايى در مغز باعث به وجود آمدن اين بيمارى مى‏شود كه شرح آن در كتب علمى قابل پى‏گيرى است. 2- اضطراب نيز يكى از عوامل اين بيمارى است كه البته گاهى علت آن اضطراب نيز براى فرد مبتلا به وسواس معلوم نيست. 3- گاهى بر اثر يك اتفاق مشكل آفرين و پرفشار مثل مرگ يكى از نزديكان يا بعضى مسائل جنسى يا بيمارى وسواس رخ مى‏دهد. 4- عقده‏هاى فرو خورده، ناكامى‏هاى درون ريخته شده نيز گاهى باعث اين بيمارى مى‏شود. 5- گاهى نيز احساس گناه‏كار بودن باعث وسواس شدن است. و عوامل ديگرى كه در اين نوشتار نمى‏گنجد. اما درباره روشهاى پيشگيرى و درمان وسواس بايد متناسب با عوامل مختلف كه در بالا بيان شد، رفتار كرد. روانشناسان و روانپزشكان هم از درمان دارويى براى مقابله با وسواس فكرى يا وسواس عملى استفاده مى‏كنند و هم از درمان غيردارويى. در درمان غيردارويى، از الگوهاى مختلف براى كاهش اين اختلال بهره مى‏گيرند كه به برخى از آنها به طور اجمال اشاره مى‏كنيم زيرا از اين تكنيك‏ها متناسب با نوع و شدت و ضعف بيمارى استفاده مى‏شود: 1- شناخت درمانى، در اين روش طى جلسات مكرر و متعدد، بينش بيمار درباره تعارضهاى درونى خود به كمك روان‏درمان‏گر تغيير مى‏يابد. 2- رفتار درمانى: روشهاى متعدد و متنوعى است از كارشناس مربوطه بيمار را به كارها و فعاليت‏هايى جهت كاهش سطح اضطراب و در نتيجه فكر يا عمل وسواس او وا مى‏دارد. 3- گاهى نيز روانشناس با ايجاد ارتباط با خانواده بيمار به كاهش ناهماهنگى‏هاى احتمالى در خانواده و تصحيح ارتباطات خانوادگى آنها مى‏پردازد. در مجموع براى اطلاعات بيشتر به كتاب «شناخت و درمان وسوسه و وسواس» نوشته محمود ارگانى بهبهانى از انتشارات مجمع ذخاير اسلامى و يا كتاب «درمان رفتارى وسواس» نوشته گيل اس‏استكتى ترجمه عباس بخشى‏پور رودسرى و مجيد محمود عليلو از انتشارات نشر روان پويا (سال 1376)مراجعه كنيد.

پاسخ : براى اينكه مطالب مورد مطالعه يا نكات ارائه شده در كلاس در حافظه انسان بماند، چند نكته بايد رعايت شود: الف) مطالعه يك مطلب از منابع گوناگون ب ) تكرار مطالب؛ كه خود تكرار به چند صورت ممكمن است: 1)تكرار ذهنى، 2) تكرار لفظى، 3) تكرار نوشتارى، 4) تكرار تدريسى، 5) تكرار شنيده‏اى. يكى از بهترين روش‏ها براى استقرار يك مطلب در حافظه، تكرار آن است. از همين‏رو گفته شده است:
الدَّرْسُ حَرْفٌ والتِّكْرارْ أَلْفٌ‏؛ درس يك بار ولى تكرار هزار بار!. ج ) بازگويى مطالب براى ديگران به صورت مباحثه، كه اين روش بسيار نافذى براى تسلط و حفظ مطالب است. د ) درصورت نبود هم‏بحث، مى‏توان مطالب را به صورت اشاره بر روى كاغذ نوشت و اين عمل را تكرار و بازگو كرد. ه ) دقت در مطالب هنگام فراگيرى نقش مهمى براى استقرار در حافظه دارد، اصولاً مطالبى كه انسان به طور سرسرى مطالعه مى‏كند، به نحو شايسته‏اى در حافظه استقرار نمى‏يابد. و ) شاخه‏بندى كردن مطالب و به تصوير درآوردن آن. ز ) يكى از راههاى استقرار مطالب در حافظه، قرين ساختن مطالب با حوادث و وقايع خاص است. ح ) ساختن كليد و رمز، براى مطالب متنوع؛ مثلاً يك واژه مأنوسى را درنظر بگيريد كه هر حرفى از آن اشاره به يك نكته باشد. ط ) دادن عنوان‏هاى ويژه به بعضى از مطالب و به خاطرسپردن اين مجموعه عناوين.

پاسخ : اگر ظاهر چوب نجس شود با شستن با آب پاك مى‏شود و اگر لباس يا بدن با رطوبت با آن چوب نجس برخورد كند نجس مى‏شود و بايد آن را تطهير نمايند.

پاسخ : نچه براى همه منتظران واقعى حضرت مهدى(عج) لازم است، رعايت اوامر و نواهى خداوند است؛ يعنى، همان طور كه قرآن مى‏فرمايد اگر مى‏خواهيد محبوب خدا باشيد، تقوا پيشه كنيد. اين قانون در مورد حضرت مهدى(عج) هم هست؛ يعنى، هر كس بخواهد مورد نظر آن بزرگوار و منتظر واقعى آن حضرت قلمداد شود، بايد تقوا را رعايت كند. مرحله اول و مهم آن انجام واجبات و ترك محرمات است و تجربه و شواهد نشان داده است همه كسانى كه به نحوى مشمول عنايت حضرت واقع شده‏اند، افراد با تقوا و پاى‏بند به ظواهر شرع مقدس بوده‏اند. براى بالا بردن سطح معلومات و معرفت خودتان درباره حضرت مهدى(عج) ر.ك: 1- دادگستر جهان،آيت‏اللَّه‏امينى 2- سيماى امام زمان،سيد مهدى شمس‏الدين 3- مهدى موعود،على دوانى 4- حضرت امام حجة بن الحسن المهدى،مؤسسه در راه حق 5- سيماى حضرت مهدى در قرآن،سيد هاشم حسينى بحرانى

پاسخ : در دائرة المعارف زرّين (صفحه 830) آمده است: ايرانيان قديم خط و طريقه نگارش را مى‏دانستند واختراع آن را به طهمورث بيشدادى نسبت داده‏اند و در شاهنامه فردوسى نيز در اين باره داستانى نقل شده است. ولى حقيقت تاريخى آن است كه ايرانيان خط را از عيلامى‏ها و سومرى‏ها گرفته و با تصرفاتى آن را كامل‏تر نموده‏اند. راجع به خط كنونى نيز گفتنى است كه بعد از سلطه اعراب بر ايران خط عربى در ايران رايج شد؛ ولى بعد از اصلاحات و تغييراتى كه ايرانيان مطابق با ذوق و سليقه خاص خود به آن دادند، آن را زيباتر و كامل‏تر نمودند. گفتنى است كه سؤال‏هايى كه پاسخ داده نشده است، به حيطه كارى اين واحد مربوط نمى‏شود. در اين زمينه به كتب اطلاعات عمومى مراجع فرماييد.