تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : و اما ازدواج فرزندان آدم به چه‏نحوى صورت گرفته است كه بايد در جواب بگوييم: ازدواج فرزندان آدم بايكديگر صورت گرفته است به خاطر اينكه در قرآن آمده «وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً"كَثِيراً" وَ نِساءً"؛ از آن دو (آدم و حوا) مردان و زنان فراوانى در روى زمين‏منتشر ساخت» (نسأ آيه 1). اگر در پديد آمدن نسل از آدم و حوا غير هم نقش داشت بايد قران مى‏فرمود: «و بث منهما و من غير هما» و حال آنكه اينگونه‏نفرموده است افزون بر آن مرحوم طبرسى حديثى از امام سجاد (ع) چنين نقل مى‏كند كه آن حضرت در ضمن گفتارى كه به مردى قريشى بيان داشت جريان‏ازدواج هابيل را با بلوزا خواهر قابيل همچنين ازدواج قابيل را با قليما خواهر هابيل شرح مى‏داد به او فرمود: اين مطلب را انكار مكن چه آنكه روش الهى براين جارى شده است مگر نه اين است كه خداوند زوجه آدم را از خود او آفريد وسپس براى او حلالش كرد... تا آخر حديث. علامه طباطبايى در توجيه اين نظريه مى‏فرمايد حكم ازدواج يك حكم تشريعى و تابع مصالح و مفاسد است و حكم‏تكوينى نيست كه قابل تغيير نباشد زمام چنين حكمى به دست خداست از اين رو ممكن است روزى به خاطر ضرورت از جانب خدا حلال گردد افزون بر اين‏نمى‏توان گفت فطرت با اين ازدواج مخالف است به لحاظ اينكه متمايل نبودن طبع نه از آن جهت است كه از آن تنفر دارد بلكه به جهت آن است كه‏اين را موجب اشاعه فحشأ و اعمال زشت و از بين رفتن غريزه عفت مى‏داند و اما در جامعه آن روز كه فقط چند خواهر و برادر بوده‏اند با در نظر گرفتن‏مشيت خداوند عنوان فحشأ صدق نخواهد كرد گذشته از آن ازدواج خواهر و برادر براى مدتى طولانى در بين مجوس شايع بوده است. حاصل مطلب اين‏كه چه اشكال دارد كه به طور موقت براى گروهى به خاطر ضرورت اين گونه‏ازدواج مباح باشد. براى آگاهى بيشتر ر. ك: 1- ترجمه تفسير الميزان ج 4 ص 239 - ج 16 ص 399 2- سبحانى جعفر منشور جاويد ج 4 ص 198 ج س‏2 -اگر پذيرفتيم ريشه انسانها به حضرت آدم و حوأ تنها مى‏رسند بايستى قبول كنيم كه انسانهاى موجود همه با هم خويشاوندى دارند گر چه يكى‏سفيد است و ديگرى سياه و... البته متوجه اين نكته باشيم كه براى خاطر تنظيم زندگى قوانين خاص ميان انسانها وضع گشته خواه از سوى خدا و خواه‏از طرف خود انسانها. اين نوع قوانين قوانين اعتبارى‏اند كه گاهى ممكن است مسائل تكوينى در آنها ملاحظه نشده باشد. قوانين موجود در مسأله ارث‏و مانند آن از اين نوع قوانين است.

پاسخ : علت كسالت در انجام عبادات عدم توجه به اهميت عبادات مى‏باشد، اگر ارزش و جايگاه و معناى نماز را به درستى درك كنيم، مانند پيامبر اكرم(ص) انتظار وقت اذان را مى‏بريم تا به ملاقات با محبوب ازلى برويم و از لذت حضور در محضر او بهره‏مند شويم. اشتغال بيش از حد به امور دنيوى: كثرت گناهان و دلبستگى به دنيا و قساوت دل، همگى از عوامل محروميت انسان از درك لذت حضور در محضر پروردگار مى‏باشد. براى حل اين مشكل راه‏هاى متعددى وجود دارد از جمله: 1- دقت در انجام مقدمات نماز؛ مانند وضوى با معنويت‏انجام مستحباتى چون اذان اقامه و ...، 2- گزينش مكان مناسب دورى از جاهاى شلوغ و پر سر و صدا و دورى از هرچه موجب انحراف توجه از خداوند شود، 3- گزينش وقت مناسب تا آن جا كه ممكن است اول وقت خواندن نماز، 4- تا حد امكان در مسجد و با جماعت نماز خواندن (بويژه در جماعاتى كه بعد معنوى بيشترى دارد)، 5- نماز را با اشتياق و با طمأنينه و با دقت در مفاهيم و معانى آن خواندن، 6- عدم توجه به اطراف واطرافيان در حال ايستاده به مهر نگريستن و در ركوع پايين پا و در تشهد به دامن خود نظر نمودن، 7- تخليه دل از حب دنيا و امور دنيوى و آن را مالامال از عشق خداساختن. توضيح: ذهن انسان همواره متوجه چيزى است كه به آن عشق مى‏ورزد چنان كه عاشق آنى از فكر معشوق خود بيرون نمى‏رود. اين كه ما در نمازهايمان همواره به فكر مسائل ديگر هستيم به خاطر تعلق شديد نفس به دنيا و حب آن است اما آن كه عاشق حق است در هر حال و كارى به ياد خداست به طورى كه گويى هميشه در نماز است، 8- ضبط قوه خيال، توضيح: پرنده لجام گسيخته خيال چكاوكى است كه هر آن بر شاخسارى مى‏نشيند. از اين رو هميشه افكار انسان به اين طرف و آن طرف متوجه است و قرار و آرامى ندارد اما اگر آدمى با دقت و هوشيارى در كنترل آن بكوشد پس از چند صباحى رام و مطيع شده و به هر سو كه اراده شود متوجه مى‏گردد. بنابراين انسان بايد در نماز از اول با قاطعيت بنا گذارد كه تمام توجه خود را به سوى پروردگار معطوف دارد و هرگاه طاير خيال از چنگ او گريخت بلافاصله آن را به همان جهت برگرداند. اگر چندين مرتبه در ايام متوالى چنين كند كم‏كم ذهنش عادت خواهد نمود، 9- توجه به عظمت و هيبت پروردگار و فقر وفاقه خود. بديهى است اگر آدمى بداند با چه بزرگى روبه روست و خود در مقابل او هيچ بلكه عين احتياج و فقر و فاقه است با تمام وجود و ذهن و انديشه خاضع مى‏گردد، 10- مطالعه پيرامون كيفيت نمازهاى اهل بيت(ع) همچنين مطالعه كتاب‏هايى چون «آداب الصلوه يا پرواز در ملكوت»، امام خمينى و «اسرارالصلوه»، ميرزا جواد ملكى تبريزى بسيار نافع است، 11- تميز بودن بدن و لباس مسواك زدن دندان و خالى بودن معده در هنگام نماز نيز از مستحبات و موجب حضور بيشتر قلب است.

پاسخ : ميداست با مطالعه دقيق و جدى كتاب اصول عقايد، مواردى را كه لازم مى‏دانيد مشخص كنيد و براى ما بنوسيد تا راهنمايى بيشتر صورت گيرد. به طور كلى شما را به مطالعه قرآن مجيد و نهج‏البلاغه توصيه مى‏كنيم. جهت مطالعه بيشتر، ر.ك: منشور جاويد،جعفر سبحانى راه خداشناسى،جعفر سبحانى مقدمه‏اى بر جهان‏بينى اسلامى،شهيد مطهرى شناخت اسلام،شهيد بهشتى

پاسخ : همفكرى در زندگى بسيار خوب است، ليكن نمى‏توان انتظار داشت كه دو نفر صد در صد يكسان‏انديش باشند. بنابراين بايد انتظار متوسطى در اين زمينه داشت. از طرف ديگر آنچه براى زندگى نامناسب است ناتوانى طرفين در سازگارى با انديشه‏هاى مخالف يكديگر است، بنابراين در اين زمينه نيز بايد به روحيات خود و طرف مقابل توجه كامل داشته باشيد. آنچه مهم است اين است كه از هم‏اكنون بايد اصول، خط مشى كلى و اهداف زندگى خود را ترسيم كنيد، آن گاه ببينيد كه طرف مقابل تا چه اندازه با آن اصول و اهداف هماهنگى دارد. براى آگاهى بيشتر ر.ك: جوانان و انتخاب همسر، على اكبر مظاهرى.

پاسخ : ارتباط با نامحرم از طريق شبكه‏هاى رايانه‏اى اگر مستلزم مفسده و سوء اخلاق نباشد اشكال ندارد.

پاسخ : تحول عميق روحى و تنبه و بيدارى و ندامت از گناهان گذشته خود اولين و مهمترين گام در تبرى از گناهان گذشته مى‏باشد و به عبارتى دقيق‏تر اين تحول خود عين تبرى از گناهان است اگر در حالات خود تأملى بيشتر كنيد اين حقيقت را خواهيد يافت كه هر گاه آتش انقلاب درونى و ندامت باطنى نسبت به گناهان گذشته در دل شعله مى‏كشد در همان حال هيچ رغبتى به لذائذ گناهان گذشته نداريد و اين عين تبرى و بى زارى از گناه است بعضى اين حال را اولين گام توبه مى‏دانند ولى برخى ديگر همين حال را به تنهايى خود توبه مى‏دانند واين دو قول با هم ناسازگارى ندارند زيرا قول دوم نظر دوخته به ركن اولى و مهم توبه كه همان آتش ندامت است. رسول اكرم(ص) مى‏فرمايند: الندم توبه‏؛ ندامت خود توبه است‏»، (ميزان الحكمه ج، 1 ص، 546 و 2144) . امام محمد باقر(ع) مى‏فرمايند: كفى بالندم توبه‏؛ ندامت و پشيمانى به تنهايى براى تحقق توبه كفايت مى‏كند»، (همان، ر 2145) . قول دوم از اين گونه روايات الهام گرفته است كه انگشت روى ركن اولى و اساسى توبه گذارده است امام على(ع) مى‏فرمايند: التوبه على اربعه دعائم: ندم بالقلب و استغفار باللسان و عمل بالجوارح و عزم على ان لايعود؛ توبه بر چهار ستون ايستاده است: 1- پشيمانى قلبى 2- استغفار زبانى 3- اعمال ظاهرى (انجام واجبات، ترك محرمات، قضاءمافات، حق الناس باشد يا حق الله) 4- عزم بر بازنگشتن (به گناه)»، (همان، ر 2160) . قول اول از اين گونه روايات الهام گرفته است ولى ركن اولى به قدرى مهم است كه از جنايتكاران تاريخى اولياء الله ساخته است هر چه آن ندامت قلبى بيشتر در دل شراره بكشد انسان را بيشتر از گناه و دورى از معنويت بى زار مى‏كند اگر آن ركن اولى و مهم توبه آنقدر سوزنده نيست كه شما را به آه و ضجه و ناله بكشد چند دستورالعمل را براى استوارى هر چه بيشتر توبه و تبرى افزون‏تر از گناهان گذشته انجام دهيد: 1- ترك زمينه گناه: اين زمينه گناه ممكن است چشم و نگاه كردن باشد ممكن است گوش و شنيدن باشد ممكن است رفاقت با دوستان ناباب باشد هر زمينه گناهى را ترك كنيد. 2- ترك فكر گناه: ترك زمينه گناه سهم بسزايى در ترك فكر گناه دارد به علاوه ترك فكر گناه را با چهار چيز محقق سازيد: الف) اشتغال شبانه روزى و برنامه ريزى و عمل به آن: سعى كنيد به گونه‏اى برنامه ريزى كنى كه مجالس را براى بيكارى و فكر گناه نباشد. ب) روزه گرفتن: فقط دوشنبه‏ها و پنچ شنبه‏ها روزه بگيريد اگر روزه واجب برگردن داريد به نيت قضاى همان انجام دهيد. ج) ورزش: ورزش علاوه برآنكه براى بدن و سلامتى مفيد است براى تقويت عزم و اراده هم نقش دارد. د) فكر در مرگ: فكر در مرگ قبر و قيامت و به خود باوراندن حقيقت مرگ به قدرى سودمند است كه اگر بخوبى و با اشك چشم و سوز دل انجام گيرد انسان را از گناه كه هيچ بلكه از تمامى دنيا و لذت آن بى زار مى‏كند حداقل هفته‏اى يكبار به مدت نيم ساعت در محيط قبرستان وقت خلوتى را انتخاب كنيد و تحول بيشتر در خود به وجود آوريد و اگر رفتن به قبرستان يا مزار شهداء برايتان ميسر نيست همين نيم ساعت را در خانه يا گوشه‏اى خلوت انجام دهيد. امام محمد باقر(ع) مى‏فرمايند: اذكرو هادم اللذات و منغص الشهوات و داعى الشتات...؛ به ياد آوريد (مرگ را اين) درهم كوبنده لذات را و تيره كننده شهوات (و اميال نفسانى) را و خواننده (و منادى) جدايى‏ها را...»، (همان ج، 9 باب الموت، ر، 18844). تذكر اگر براى روزه گرفتن عذرى داريد وقت ورزش را دو برابر كنيد. 3- انجام واجبات. 4- مستحبات نشاط آور: فقط به مستحباتى بپردازيد كه نشاط آور و حال آور است از تحميل بر نفس در خصوص مستحبات خوددارى كنيد زيرا طبق بعضى روايات با اين تحميل دل كور مى‏گردد. (همان ج، 8 ر، 16659). اين دستورات را دقيقاً عمل فرماييد تا از گناهان گذشته تبرى بيشتر پيدا كنيد و قلبتان با انس به معنويات روشن گردد اگر چنين شد اينجاست كه قلب مانند كودك تازه تولد يافته پاك و منزه مى‏گردد زيرا كودك آينه دلش زنگار سياه ندارد آن كس هم كه آينه قلبش با گناه زنگار گرفته با توبه و اعمال شوينده آن زنگار را پاك مى‏كند و قلبش چون دل آن كودك پاك مى‏گردد و هيچ استعبادى هم ندارد امام رضا(ع) مى‏فرمايند: التائب من الذنب كمن لاذنب له‏؛ توبه كننده از گناه به مانند كسى است كه هيچ گناهى ندارد»، (همان، ج، 1 باب التوبه ر، 2116) . با اين كلام امام رضا(ع) و ديگر معصومان(ع) هيچ جاى وسوسه نفس و شيطان نيست زيرا اين شيطان است كه آيه يأس مى‏خواند. حتماً رجوع كنيد به كتاب توبه، جناب حسين انصاريان، گناهان كبيره، آيت‏الله دستغيب.

پاسخ : انستن مسأله جبر و اختيار علاوه بر جنبه نظرى و واقع شناختى كليد عملى مهمى به دست مى‏دهد. مهم‏ترين نتيجه عملى آن اين است كه اگر انسان واقعا مختار آفريده‏شده و افعال و كنش‏هاى او وابسته به گزينش و انتخاب اوست طبيعتا موجودى مسوءول خواهد بود و در برابر هر كنشى كه از او سرمى‏زند داراى مسوءوليت است. براين اساس است كه پاداش و كيفر معنا پيدا مى‏كند و نيكوكردار شايسته تحسين و پاداش و بدرفتار مستحق توبيخ و كيفر مى‏شود. ولى جبرانگارى نتيجه‏هاى كاملا عكس اين دارد چه بر اساس آن منطقا هيچ كس مسوءوليتى در برابر كنش‏هاى خود ندارد. هم‏چنان كه حيوانات را مسوءوليتى نيست و درنتيجه دادگاه و .... هم ندارند. اما اينكه به دست آوردن اهداف چه ربطى با اين مسأله دارد سوءال چندان گويايى نيست درعين حال مى‏توان گفت: بنابر نگرش جبرى اصلا هدفى براى شخص وجود ندارد و آنچه هدف مى‏نمايد كششى تخلف ناپذيراست كه به صورت ذاتى وجبرى حركتى رساننده يا نارسانا به سوى آن انجام مى‏گردد. ولى ديدگاه اختيارگرا معتقد است كه آدمى اهدافى را برمى‏گزيند و مى‏تواند راه‏هاى گوناگون نيل به آن را مورد سنجش و بررسى قرار دهد و يكى را برگزيند. البته رساندن به هدف تنها و تنها منوط به گزينش واختيار نيست. بلكه شرايط متعدد ديگرى نيز دخيلند. اما اين كه اصل مسأله را چگونه توجيه مى‏كنيم ساده‏ترين و روشن‏ترين چيزى كه دراين رابطه مى‏توان گفت رجوع به وجدان است. به عبارت ديگر تحقيق در مساله جبر و اختيار با نگرش بيرونى بسيار دشوار و پيچيده است در حالى كه هر انسانى با اندك توجهى به درون خويش و چگونگى كنش‏هاى خود اختيار و گزينشى بودن افعال خود را در مى‏يابد. يكى از بهترين شواهد مسأله همين است كه انسان گاه گرفتار تحير مى‏شود و شك مى‏كند كه اين راه را برود يا آن راه را؟ در حالى كه اگر اختيارى نبود اين يا آن معنا نداشت. به قول مولوى:
 اين كه گويى اين كنم يا آن كنم‏         خود دليل اختيار است اى صنم‏
 

پاسخ : دفاع منطقى و به دور از خشونت از مادر در صورت بر حق بودن، مانعى ندارد. ولى نبايستى به گونه‏اى دفاع كرد كه احترام پدر از بين برود و يا مورد اهانت قرار گيرد.

پاسخ : در فرض اشاره شده تنها پيدا بودن روى پا تا مچ جايز است و ساق پا نبايد پيدا باشد.

پاسخ : «بروج» (جمع برج) به معناى كاخ و قصر مى‏باشد، و گاه نيز به معناى جايگاه مخصوص ستارگان استعمال مى‏شود.