تبیان، دستیار زندگی

پاسخ : افرادى كه قبل از سن تكليف از دنيا بروند، به بهشت وارد مى‏شوند ولى درجه آنها با كسانى كه پس از سن تكليف و بعد از آزمايش‏ها و ابتلائات گوناگون از دنيا رفته و به بهشت وارد مى‏شوند، يكسان نيست:
وَ لِكُلٍّ دَرَجاتٌ مِمَّا عَمِلُوا؛ براى هركس درجاتى به مناسبت عمل او در بهشت وجود دارد بنابر اين جهنميان مى‏توانستند به درجاتى بسيار بالاتر ازغير مكلفين بهشتى نائل گردند، ولى با عمل خود، خويشتن را از آن محروم كردند. نكته ديگر آن كه در برابر سؤال فرضى جهنميان - كه چرا ما در كودكى نمرديم و ... اين اعتراض بر آنان وجود دارد كه چرا با وجود فرصت طلايى و امكان نيل و ارتقا به درجات بالاتر خود را تباه كرديد و به جهنم انداختيد؟ بلى اگر همه امور در عالم جبرى بود، جاى اين اعتراض وجود داشت؛ ولى گزينش راهى كه به بهشت با دوزخ منجر گردد. جبرى نيست؛ بلكه آدمى به اختيار و انتخاب خود آن را برمى‏گزيند. در پايان نيز اين موضوع شايان دقت است كه آدمى در اين جهان، نه كاملاً مختار آفريده شده است و نه كاملاً مجبور. ما در پديد آمدن خود مختار نبوده‏ايم، بلكه به اراده‏اى ازلى پديدار گشته‏ايم و نيز در اينكه بايد در قيامت حاضر شويم هيچ اختيار نداريم؛ بلكه ما را به اجبار خواهند برد. در مرگ نيز تقريباً وضعيت همين طور است؛ يعنى، نوع مرگ‏ها جبرى است و جز در موارد اندك (انتحار) كسى به اختيار از خود سلب حيات نمى‏كند. حال در اين چرخه جبر، حريمى اختيارى براى آدم قرار داده شده تا به مدد آن به كمال اختيارى برسد. پاسخ بسيارى از سؤالات همانند آنچه شما نوشته‏ايد، آن است كه در اين زمينه كسى مختار نيست؛ چنانكه در پديد آمدن اين چنين نبوده‏ايم. خلاصه آن كه خداوند در قبال نعمت‏ها و امكاناتى كه مى‏دهد، بازخواست و عقوبت دارد نه در مقابل توهمات و اگرهايى كه فاقد بنيان و اساس است.

پاسخ : علاقه و عشق محصول توجه به كمال است. آدمى زمانى كه در چيزى و يا كسى كمالى را مى‏بيند، به آن علاقه‏مند مى‏گردد و اگر كشش به هر دليل قوى باشد، اين علاقه (اصطلاحاً) به عشق منجر مى‏گردد. آنچه كه در اين وادى فراگير است، همان يكسونگرى و مبهوت شدن به يك جهت و جنبه است. ممكن است صرفاً كسى به جهت صدا و يا رنگ و يا حتى حركتى به كسى يا چيزى علاقه‏مند شود و به جانب او گرايش پيدا نمايد. در حالى كه صدها عيب در آن وجود دارد. به گفته حكيمان:
حبٌ الشى‏ء يعمى و يصمّ ؛ دوست داشتن چيزى، آدمى را كر و لال مى‏كند». تقريباً در تمامى به اصطلاح عشق‏هاى مجازى اين ضعف وجود دارد كه مجذوب شدن به خصلتى، آدمى را از جنبه‏هاى ديگر باز مى‏دارد. از همين‏رو است كه گفته‏اند: عاشق خيال معشوق خويش را پيش از خود معشوق مى‏خواهد. ريشه اين مطلب آن است كه كه حقيقت عشق متعلق به عالم ماده نيست؛ بلكه مربوط به كمال مطلق است كه هيچ نقص و عيبى در او راه ندارد. انسان بالفطره عاشق خدا و طالب او است و اصولاً زمينه عشق در انسان براى عشق الهى و رسيدن به محبوب مطلق است. موجودى مى‏تواند معشوق حقيقى انسان قرار گيرد كه هر چه از او مشاهده مى‏كند، زيبايى و كمال باشد و هيچ نقص، عيب و بدى در او وجود نداشته باشد و چنين موجودى جز خداوند متعال نيست. با توجه به اين موضوع، عشق انسان به موجودات مادى، عشق حقيقى نيست، بلكه عشق مجازى است؛ زيرا جز خدا هيچ موجودى قابليت معشوق بودن را ندارد وانسان عاشق، خود به اين مطلب واقف است كه معشوق مجازى او، عيب‏هاى فراوانى دارد كه مانع عشق ورزيدن به او مى‏شود و در مى‏يابد كه اين معشوق مجازى، لياقت و قابليت عشق‏ورزى را ندارد؛ اما از طرفى بعضى از كمالات و زيبايى‏ها را در او مى‏بيند كه در حقيقت برگرفته از جمال و كمال محبوب حقيقى است و به عشق ورزيدن هم نياز دارد. اين جا است كه به معشوق خيالى رو مى‏كند و به او عشق مى‏ورزد؛ زيرا مى‏بيند معشوق مجازى او قابليت اين عشق را ندارد و مانند مجنون وقتى به ليلى مى‏رسد، عشقش خاموش مى‏شود؛ زيرا آنچه او به آن عشق مى‏ورزيد ليلى نبود؛ بلكه خيال ليلى بود كه از هر نقص و عيبى مبرا بود و هر جمال و كمالى را داشت. از اين رو فقط در عشق به خداى متعال است كه انسان پس از وصول و مشاهده، نه تنها عشقش فروكش نمى‏كند، بلكه بيشتر مى‏شود؛ زيرا هر چقدر انسان به خدا نزديك‏تر مى‏شود، كمال و جمال بيشترى مشاهده مى‏كند. با توجه به اين حقيقت و انديشيدن كامل درباره آن، اميد است بتوانيد راه حل مشكلى كه مطرح نموده‏ايد را دريافته و مجاز را پلى براى رسيدن به حقيقت قرار دهيد؛ چراكه عشق ورزيدن جز به او، همه‏اش خسارت است و تباهى. بنابر اين چشمان خويش را باز كرده و به دنبال اين گونه عشق‏ها نرويد.
 عشق‏ها كز پى رنگى بُود         عشق نَبود عاقبت ننگى بُود
 
توصيه‏ها: 1- از تنها شدن با دوستتان به شدت پرهيز كنيد. 2- به عواقب ناگوار اين نوع روابط از نظر روحى و جسمى بينديشيد. 3- هم‏چنان به نماز و شركت در جماعت و جمعه اهتمام ورزيد. قرآن فرموده است: «نماز را در دو طرف روز و پاسى از شب به پا داريد همانا خوبى‏ها، بدى‏ها و گناهان را از بين مى‏برد». اگر گناه از آدمى سر مى‏زند، نبايد نسبت به اعمال خوب ديگر بدين بهانه سستى كند؛ بلكه با اهتمام بيشتر به آنها و غلبه بخشيدن به آن، زمينه را بر گناه تنگ نمايد. 4- با دوستتان صحبت كرده و با هم پيمان ببنديد كه گرد گناه نگرديد و با همكارى يكديگر، در صيانت خود از گناه كوشش كنيد. در اين صورت است كه:
مَنْ يَتَّقِ اَللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ‏؛ كسى كه تقوا پيشه سازد، خداوند راه خروج از بن‏بست‏ها را براى او قرار مى‏دهد و از راهى كه گمان نمى‏برد روزى مى‏رساند». 5- سريعاً به فكر ازدواج باشيد؛ چرا كه درمان حتمى براى محفوظ ماندن از گناه در ازدواج است. 6- افكار خود را در مطالب عبرت‏آميز متمركز كنيد و از تماشا و يا نگاه به صحنه‏هاى تحريك‏آميز پرهيز كنيد. قرآن و نهج‏البلاغه و كتاب‏هاى حديث را به دقت بخوانيد. هم‏چنين كتاب‏هاى سياحت غرب و منازل الاخره را مطالعه و درباره آن انديشه كنيد. 7- با توافق با دوستتان و براى مصون ماندن از گناه، محل اسكان خود را تغيير دهيد و در عين دوستى با يكديگر در اتاق‏هاى جداگانه‏اى سكونت كنيد. اين كار در عين سخت بودن در آغاز، ثمرات شيرينى را در پى خواهد داشت. حضرت على(ع) مى‏فرمايد:
الا و انّى لم ار كالجنة نام طالبها ولا كالنار نام هاربها؛ من همانند بهشت نعمتى نديدم كه طالبانش در خواب باشند و نه مانند آتش جهنم كه گريزندگانش در غفلت به سر برند». و نيز فرموده است: «هر نعمتى پايين‏تر از بهشت تباهى است و هر گرفتارى كمتر از آتش دوزخ عافيت است‏»، (بحار الانوار، ج 77، ص 295).

پاسخ : آيت‏الله فاضل: نماز اين افراد شكسته است و نمى‏توانند روزه بگيرند مگر اين كه تصميم داشته باشند ده روز يا بيشتر در يك مكان بمانند.

پاسخ : روزه‏اش صحيح است و خونى كه به گلوى او مى‏رسد اگر عمدا نباشد اشكال ندارد ولى سعى كند آن را بيرون بريزد و شستن دهان و دندانهايش به هنگام روزه بلامانع است ولى پس از شستن براى اطمينان سه بار آب دهان را بيرون بيندازد تا رطوبت آب به گلو نرسد.

پاسخ : در مواقعى كه وقت خيلى تنگ است، گفتن يك مرتبه سبحان‏الله كافى است.

پاسخ : اين سؤال، پرسشى است بسيار عميق و اساسى؛ چرا كه پاسخ اين پرسش همانند قطب‏نمايى است كه جهت حركت وجود آدمى را تعيين مى‏كند و نقش بسيار اساسى در زندگى او دارد. به راستى (از ديدگاه اسلام) كمال چيست و چگونه مى‏توان به آن رسيد؟ در اين جا يك اصل مورد وفاق است و آن «حركت به سوى كمال» است. گويى اين حقيقت در فطرت همه آدميان نهاده شده و همگان براى نيل به اين كمال در حركتند؛ گرچه در انتخاب هدف و مسير دچار خطا و لغزش‏هاى فراوانى مى‏گردند. اما كمال آدمى چيست؟ كمال انسان گسترش وجودى او در دو عرصه معرفت و عمل است. هر مقدار در اين دو عرصه كوشاتر باشد، به كمال نزديك‏تر شده است. در بينش اسلام، برترين حقيقت براى شناختن وجود حق است؛ چرا كه او مبدأ و منتهاى هستى است و گويا همه اجزاى هستى پيكان‏هايى هستند كه به طرف معرفت خداوند جهت گرفته‏اند، تا او به وحدانيت و احديت شناخته شود و رتبه او در هستى معلوم گردد. روشن است كه اين معرفت، اقتضائاتى را در عمل ايجاب مى‏كند. خداوندى كه به حكمت و علم شناخته شد، روشن است كه بندگان خود را بدون هدايت نيافريده است؛ بلكه همه اسباب را براى راه‏يابى او فراهم ساخته و آنچه كه بايسته است، از زبان پيامبران الهى و به واسطه وحى بيان كرده است. پس راه كمال «علم و عمل» است؛ شناخت آنچه كه بايد عمل كرد و عمل به آنچه كه شناخته مى‏شود: وَ اَلْعَصْرِ إِنَّ اَلْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ إِلاَّ اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصَّالِحاتِ‏.... خلاصه آن كه دستورهاى قرآن و پيامبر، روشن‏ترين راه براى كمال آدمى است؛ حركت در بستر عبوديت خداوند و تلاش براى كسب فضايل اخلاقى و پرهيز از رذايل و آنچه كه موجب آلودگى جسم و روح انسان مى‏شود و... چرا كه: إِنَّ اَللَّهَ يُحِبُّ اَلتَّوَّابِينَ وَ يُحِبُّ اَلْمُتَطَهِّرِينَ‏؛ خداوند بازگشت كنندگان به سوى او و پاكان را دوست دارد. در فراسوى اين راه، اوج كمال انسان قرار دارد كه همان «لقاءاللَّه» و برخوردارى از سعه وجودى و نعمت‏هاى بى‏پايان الهى است: فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ‏...؛ هيچ كس نمى‏داند كه پاداش نيكوكارى‏اش چه نعمت و لذت‏هاى بى‏نهايت است كه موجب روشنى دل و ديده مى‏گردد، (سجده، آيه 17). بنابراين بايستى از وسايط گذشت و به غايات رسيد. تمام عوامل مادى زندگى، وسيله‏اى است تا ما را به آن مقصد برساند. زنهار كه در واسطه‏ها بمانيم و آنها را ارزش بدانيم! اگر كسى تمام خانه‏اش طلا باشد و همه انسان‏ها نيز خدمتگذار او باشند؛ ولى از ايمان و عمل خالى باشد، هيچ ارزش واقعى در او وجود ندارد؛ بلكه سرگرم اعتبارات و فرو رفته در منجلاب ماديات است. پس ارزش واقعى به آن چيزى است كه در درون آدمى شكل گرفته و ملكه او شده است. زندگى پيامبران و اولياى الهى، الگويى روشن براى اين گفته‏ها است. اميد آن كه ما و شما در مسأله توفيقات الهى، موفق به پيمودن راه كمال شويم.

پاسخ : ا توجه به سن شما (بيست سال) و با عنايت به موفقيت خانوادگى و تحصيلى شما و عدم تمايل به ازدواج اگر اطمينان داريد كه به گناه و معصيت نمى‏افتيد، فعلاً فكر ازدواج را از ذهن خود خارج كنيد و به حرف‏هاى غير منطقى ديگران اعتنا نكنيد. تمام فكر و ذكرتان، بايد صرف تحصيل و درس خواندن و برنامه ريزى جهت موفقيت در دانشگاه باشد و بايد تمام مشكلات را تا آن جايى كه مقدور است - به اميد موفقيت در دانشگاه، تحمل نماييد تا بعد انتخاب و ازدواج خردمندانه و حساب شده‏اى داشته باشيد و مانند تمام اعمال در اين امر خطير نيز عمل كنيد در اين مدت هم ان‏شاءالله جو محيط خانوادگى شما به آرامش مى‏رسد و شما هم با تجربه و دقت بيش‏ترى به اين مسأله فكر خواهيد كرد البته اين كه درس و ازدواج را با هم نمى‏توانم انجام دهم درست نيست زيرا درس مانع ازدواج نمى‏باشد؛ بلكه چه بسا به دليل پديد آمدن آرامش روانى بهتر بتوانيد درس بخوانيد. هم چنين مطالعه كتابهايى كه در سؤال 19 به شما معرفى شده و نيز مراجعه به مراكز مشاوره ازدواج در دانشگاهتان و... مى‏تواند كمك شايان توجهى به شما بكند. بنابراين توكل به خداوند را فراموش نكنيد و هرگز از رحمت الهى مأيوس نشويد و بدانيد كه خداوند خير خواه بندگانش است و آنان را دوست دارد.

پاسخ : طالع‏بينى امرى مردود است ولى تاثير گزارى بر جريان برخى از امور از طريق دعا نويسى يا امور غريبه واقعيت دارد. هر چند در اين رابطه نمى‏توان هر ادعايى از هر كسى را پذيرفت. آثار منفى و نامطلوب اين روشها از طريق برخى از دعاها قابل ابطال است. در اين رابطه به حاشيه مفاتيح الجنان يا بحارالانوار ج 95 ص 124 مراجعه فرمائيد.

پاسخ : چنين شخصى بايد به شك خود اعتنا نكند تا از اين حالت نجات يابد در غير اين صورت گذشته از اين كه خلاف تكليف شرعى عمل كرده است مفاسدى را به دنبال خواهد داشت كه ممكن است قابل علاج نباشد.

پاسخ : ريشه صبر و مشتقات آن 103 بار در قرآن به كار رفته است. ريشه «وكل» (توكل) نيز 70 بار به كار رفته است.